aktualnosci
novae
fortyfikacje novae
nieinwazyjne
aneks
krym
dalmatia
dacia

DR HAB. AGNIESZKA TOMAS  

agnieszka_tomas


Zainteresowania: Pogranicze rzymskie (limes) i osadnictwo cywilne w strefie rzymskiego pogranicza

Temat osiągnięcia habilitacyjnego: "Osadnictwo cywilne przy rzymskich obozach legionowych w prowincjach dolnodunajskich. Osiedla, ich mieszkańcy, administracja", Uniwersytet Warszawski, 2018

Osiągnięcie naukowe obejmuje serię artykułów oraz monografię zatytułowaną "Living with the Army I. Civil Settlements near Roman Legionary Fortresses in Lower Moesia, Warszawa 2017". W publikacjach uwzględnionych w postępowaniu habilitacyjnym poddałam analizie rozplanowanie i infrastrukturę osiedli, których lokalizacja, rozwój przestrzenny i municypalizacja nie były zjawiskami przypadkowymi. Zasadniczą częścią mojej pracy badawczej była analiza topografii okolic obozów, która ma swoje powtarzalne elementy, a nie była nigdy przedmiotem szczegółowych studiów w odniesieniu do prowincji naddunajskich. Wyniki badań archeologicznych na terenie osiedla przyobozowego w Novae, których jestem kierownikiem od kilku lat, dostarczają wiele istotnych informacji w tym zakresie, ważnych zarówno dla struktur osadniczych samego Novae, jak i osadnictwa przy obozach wojskowych w innych prowincjach imperium. Uzupełnieniem tych analiz są świadectwa epigraficzne i archeologiczne dotyczące statusu administracyjnego osiedli przypobozowych, a w dalszej kolejności, struktury demograficznej i społecznej, ze szczególnym uwzględnieniem rodzin wojskowych. Efektem merytorycznym jest skatalogowanie mieszkańców tych osiedli, analiza osób związanych więzami rodzinnymi z żołnierzami, przedstawienie struktury społecznej i - do pewnego stopnia - etnicznej tej specyficznej grupy osadników cywilnych. Istotnym wreszcie wnioskiem jest próba ustalenia momentu nadania praw miejskich badanym osiedlom oraz przyczyn ich mniej lub bardziej intensywnego rozwoju.


Temat rozprawy doktorskiej: "Inter Moesos et Thraces. Rzymskie i wczesnobizantyjskie osadnictwo w dorzeczu Jantry i Osam, dwóch prawobrzeżnych dopływów Dunaju", Wydział Historyczny, Uniwersytet Warszawski,2007, promotor prof. Tadeusz Sarnowski

Przedmiotem badań było osadnictwo na zapleczu obozu legionowego i późnoantycznego miasta Novae w rzymskiej prowincji Mezji Dolnej, w okresie od I do VI w. n.e. Teren objęty studium ma powierzchni około 5,500 km kw. i znajduje się w połnocnej Bułgarii nad Dunajem. W starożytności, podobnie jak i dziś, jest to teren tranzytowy, połżony z jednej strony pomiędzy wschodem (wtedy bliższym kulturze zhellenizowanych Traków) i zachodem (w przeszłości kontrolowanym przez Celtów), a z drugiej - pomiędzy barbarzyńską północą, a śródziemnomorskim południem. Świadectwem tego podziału jest granica jaką Rzymianie wytyczyli inter Moesos et Thraces, czyli pomiędzy Mezami i Trakami w roku 136 naszej ery. Co ciekawe, dziś na tym terenie przebiega granica odmian języka bułgarskiego.
Podstawą opracowania jest katalog stanowisk i znalezisk zarejestrowanych w tym regionie, a także źródła epigraficzne i wzmianki autorów antycznych. Na tej podstawie powstały mapy osadnictwa dla różnych epok, które ilustrują gęstość zaludnienia, rozwój osadnictwa i jego zmiany przez sześć stuleci obecności rzymskiej. Analiza infrastruktury (drogi, wodociągi itp.), a także życia religijnego, struktur etnicznych i społecznych oraz administracji rzymskiej dała niezwykle ciekawy obraz zaplecza obozu legionowego na ważnym odcinku limesu dolnodunajskiego. Rozprawa doktorska stała się podstawą monografii, która została opublikowana w Oksfordzie w 2016 r.


atomas_reguly Doświadczenie terenowe:
  • Tanais (Russia) - nekropola i miasto (badania IA UW): 1996, 1997, 1998
  • Bałakława (Krym, Ukraina) - rzymska świątynia Jowisza Dolicheńkiego (badania IA UW): 1996, 1997
  • Ostrie Mogili (Bulgaria) - badania powierzchniowe rzymskiego vicus w okolicy Novae: 2000
  • Reguły, gm. Michałowice (Polska) - stanowisko z epoki brązu i okresu wpływów rzymskich (badania Muzeum Starożytnego Hutnictwa Mazowieckiego): 2007
  • Novae (Bułgaria) - wykopaliska na terenie rzymskiej fortecy i późnoantycznego miasta, badnia IA UW, współprowadzący od 2008
  • Novae (Bułgaria) - badania nieinwazyjne na terenie osiedla przyobozowego i póżnantycznego suburbium (prowadzący): 2012-2014
  • Tibiscum (Rumunia)-badania nieinwazyjne rzymskiego fortu i miasta (współprowadzący badania powierzchniowe): 2014-2015
Aktualne i zrealizowane projekty badawcze: Osiedle cywilne przy rzymskim obozie legionowym w Novae (Mezja Dolna) i jego losy w okresie późnego antyku (2016-2020). Zobacz więcej

Badania struktur osadniczych przy rzymskim obozie legionowym w Novae (Mezja Dolna) przy użyciu niedestrukcyjnych metod prospekcji terenowej. Zobacz więcej aneksaneks_orto

Nieinwazyjne badania okolic Tibiscum wraz z M. Piszem i C. Timoc (Zachoni Uniwersytet w Timiszoarze, Rumunia)
at_tibiscum mp_tibiscum

Doświadczenie zawodowe:
  • 1.03.1999 - 1.10.2000, Ośrodek Badań Archeologicznych - Novae, Uniwersytet Warszawski, archeolog
  • 1.12.2001 - 1.12.2006, Instytut Archeologii, UW, doktorant
  • 1.12.2007 - adiunkt w Zakładzie Archeologii Prowincji Rzymskich IA UW

    Granty i projekty badawcze:
  • Główny wykonawca projektu badawczego promotorskiego MNiSW pt. Inter Moesos et Thraces. Rzymskie i wczesnobizantyjskie osadnictwo w dorzeczach Jantry i Osam, dwóch prawobrzeżnych dopływów Dunaju. Kierownik projektu: Prof dr hab. Tadeusz Sarnowski. Nr projektu H01H 040 29, 2005-2006
  • Wykonawca projektu pt. Dokumentacja umocnień obronnych rzymskiego obozu legionowego w Novae (dzisiejsza Bułgaria), Fundacja UW: 2011
  • Kierownik projektu badawczego NCN, pt. Badania struktur osadniczych przy rzymskim obozie legionowym w Novae (Mezja Dolna) przy użyciu niedestrukcyjnych metod prospekcji terenowej. Nr projektu 2011/01/D/HS3/02187: 1.12.2011-30.11.2014 . Zobacz więcej
  • Osiedle cywilne przy rzymskim obozie legionowym w Novae (Mezja Dolna) i jego losy w okresie późnego antyku. Nr projektu 2015/19/B/HS3/01790: 2016-2019. Zobacz więcej

    • Udział w projektach badawczych:
  • Główny wykonawca projektu badawczego własnego pt. Novae. Zabudowa centrum i umocnienia wschodniej strony obozu. Kierownik projektu: Prof dr hab. Tadeusz Sarnowski. Nr projektu N 109 006 31/0417 Min. Nauki i Szkolnictwa Wyższego z udziałem dwóch partnerów bułgarskich (Instytut Archeologii BAN, Muzeum Historyczne w Swisztowie): 2006-2009
  • Główny wykonawca projektu badawczego pt. Novae. Rzymski obóz i późnoantyczne miasto - kontynuacja badań. Fortyfikacje Kierownik projektu: Prof. dr hab. Tadeusz Sarnowski. Min. Nauki i Szkolnictwa Wyższego z udziałem dwóch partnerów bułgarskich (Instytut Archeologii BAN, Muzeum Historyczne w Swisztowie). Nr projektu 31-01-00-501/66 (2011/01/B/HS3/02918): 2011-2014.

    Zobacz więcej


    Stypendia
  • Stypendium Fundacji Stefana Batorego na zebranie materiałów do przygotowania pracy magisterskiej: 1998
  • Stypendium Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej, program KWERENDA, pt. Kwerenda muzealna i archiwalna do badań nad strukturami osadniczymi przy rzymskim obozie w Novae: 2012
  • Stypendium Fundacji z Brzezia Lanckorońskich na kwerendę biblioteczną w The Institute of Classical Studies Library, Joint Library of the Hellenic and Roman Societies, Londyn 2015

    Pozostałe:
  • Asystent redakcji czasopisma polskich mediewistów Quaestiones Medii Aevi Novae, ISSN 1427-4418: 2007-2010

  • Honorowy członek Redakcji Naukowej czasopisma Acta Centri Lucusiensis (ISSN 2343-8266)

    • Publikacje:

    Monografie
    1. Inter Moesos et Thraces. The Rural Hinterland of Novae in Lower Moesia (1st – 6th centuries AD), Archaeopress,
      Oxford 2016 (29 ark) ISBN 9781784913694
    2. Living with the Army I. Civil Settlements near Roman Legionary Fortresses in Lower Moesia, Warszawa 2017 ISBN 978-83-61376-35-4

    Artykuły w czasopismach
    1. Flasze gliniane z principia w Novae, Novensia 12, 2000, (z: L. Kovalevskaja, T. Sarnowski), 107–122.
    2. Flasze gliniane z Novae, w: Materiały I Międzynarodowej Studenckiej Konferencji Archeologicznej “Europa Środkowo-wschodnia przez tysiąclecia”, Novensia 13, 2000, 49–67.
    3. Flasze gliniane z budowli komendantury w Novae, Studia i materiały archeologiczne 11, 2003, 157–164.
    4. Jugs from Novae. A Study on Finds from 1960-99, Novensia 14, 2003, 119–184.
    5. Municipium Novensium? Report On The Field Survey At Ostrite Mogili, Veliko Turnovo District, Światowit 47/A, 2006, 115–128.
    6. Inter Moesos et Thraces. A Contribution To The Studies On The Rural Hinterland Of Novae In Lower Moesia, Archeologia 58, 2007 (2009), 31-47.
    7. Reading Gender and Social Life in Military Spaces, Światowit 49/A, 2009-2010 (2011), 139–152.
    8. Connecting to Public Water: The Rural Landscape and Water Supply of Lower Moesia, Archaeologia Bulgarica 15/2, 2011, 59–72.
    9. Canabae legionis I Italicae: state of research on civil settlements accompanying the legionary camp in Novae (Lower Moesia) compared to relevant Lower Danubian sites, Światowit L/A, 2011 (2012), 155–168.
    10. A Roman site in the Sarviz River Valley (Pannonia Inferior). Preliminary results Acta Archaeologica Academiae Scientiarum Hungaricae 66/1, 2015, 203–215. (with Z. Kis)
    11. A New Dedicatory Inscription from Novae (Lower Moesia), Światowit 52/A, 2013 (2014), 79–86.
    12. A Six-century pottery kiln from Novae (Moesia secunda). A contribution to the local pottery manufacturing, Archaeologia Bulgarica 19/3, 2015, 63–74.
    13. Life on the Frontier: Roman Military Families in Lower Moesia, Studia Europaea Gnesnensia 16, 2017, 225-257.
    14. Castra et canabae legionis. Organizacja przestrzeni i administracja cywilnych osiedli przy rzymskich obozach legionowych [w] Między murami miasta a ścianami koszar – garnizony i historia miejska na przestrzeni dziejów [=Zeszyty Naukowe UJ. Prace Historyczne 145 (4)], Kraków 2018, 665–683.
    15. Non-destructive research in the surroundings of the Roman fort Tibiscum (Romania), Archaeological Prospection 27/1, 2020, 1–20 (with M. Pisz)
    16. 18. The eastern necropolis at Novae, Archaeologia Bulgarica 2020/4 (with: E. Jęczmienowski, J. Dworniak-Jarych, E. Jaskulska, T. Dziurdzik, A. Mech)

      Raporty
      1. Novae. The Roman Legionary Defences. Excavations of 2009 and 2010, Światowit 48/A, 2006-2010 (2011), 185–186 (with T. Sarnowski)
      2. Novae – castra legionis, 2006-2009. Preliminary report on the excavations of the University of Warsaw Archaeological Expedition, Archeologia 59, 2008 (2010) (z: T. Sarnowski, L. Kovalevskaja), 153–172.
      3. Principia et munitiones castrorum. Headquarters Building and Legionary Defences, Światowit 50/A, 2011 (2012), 189–194 (z: T. Sarnowski, L. Kovalevskaja).
      4. Non-Destructive Investigations in the Extramural Area of Novae (Lower Moesia) in 2012, Światowit 51/A, 2012 (2013), 157–161.
      5. Non-Destructive Archaeological Investigations in the Sárviz River Valley (Hungary), Światowit 51/A, 2012 (2013) (z: M. Jaworski), 171–176.
      6. Novae 2012. Munitiones castrorum. Legionary defences, Światowit 51/A, 2012 (2013), (z: T. Sarnowski, L. Kovalevskaja, P. Zakrzewski), 145–150.
      7. Non-Destructive Investigations in the Extramural Area of Novae (Lower Moesia) in 2013, Światowit 52/A, 2013 (2014), 197–206.
      8. Novae 2013. Legionary Defences and Headquarters Building, Światowit 52/A, 2013 (2015), 179–188 (with T. Sarnowski, L. Kovalevskaja, P. Zakrzewski, T. Dziurdzik, E. Jęczmienowski).
      9. Novae – castra legionis, 2010-1012. Preliminary report on the excavations of the University of Warsaw Archaeological Expedition (with T. Sarnowski, L. Kovalevskaja, A. Tomas, R. Chowaniec, P. Zakrzewski), Archeologia 61, 2010 (2014), 75–90.
      10. Non-Destructive Investigations in the Extramural Area of Novae (Lower Moesia) in 2014, Światowit 53/A, 2014 (2015), 205–212.
      11. Novae 2014. Legionary Defences and the Rear Part of the Fortress, Światowit 53/A, 2014 (2015), 185–192 (with T. Sarnowski, L. Kovalevskaja, P. Zakrzewski, T. Dziurdzik, E. Jęczmienowski)
      12. Novae – castra, canabae, vicus, 2013-2015. Preliminary report on the Excavations and Prospection Surveys of the University of Warsaw Archaeological Expedition, Archeologia 65, 2016, 177–203 (with T. Sarnowski, L. Kovalevskaja, P. Zakrzewski, T. Dziurdzik, E. Jęczmienowski)
      13. Novae 2015. Legionary defences and extramural settlement, Światowit 54-55/A/B, 2015-2016 (2018), 322–328 (with T. Sarnowski, L. Kovalevskaja, T. Dziurdzik, E. Jęczmienowski, P. Zakrzewski)

      Artykuły i rozdziały w pracach zbiorczych
      1. Marcus Aurelius Statianus from Lower Moesia. A Note on His Origin, Status and Business [in] The Lower Danube in Antiquity (VI BC-VI AD), Tutrakan, Sofia 2007, 231–234 (z: T. Sarnowski).
      2. Extramural area [in] Novae. An archaeological Guide (T. Sarnowski ed., A.B. Biernacki, M. Lemke, P. Vladkova), Warszawa 2012, 77–92.
      3. Pachnące miasta czy slumsy? Urządzenia sanitarne w cywilnych osiedlach przy rzymskich bazach wojskowych [in] Czystość i brud. Higiena w starożytności, W. Korpalska, W. Ślusarczyk [eds.], Bydgoszcz 2013, 139–154.
      4. Geofizični izsledvaniâ na teritoriâta na kanabite na Novae, A. Tomas, E. Genčeva, AOR prez 2012 g., Sofia 2013, 250–251.
      5. Izv”n krepostnite steni [in] Nove (Novae). Arheologičeski p”tevoditel (T. Sarnowski ed., A.B. Biernacki, P. Vladkova, M. Lemke, E. Jordanov), Sofia-Warszawa 2014, 77–89.
      6. Geofizični izsledvaniâ na teritoriâta na kanabite na Novae, AOR prez 2013 g., Sofia 2014, 318–319 (z E. Genčeva).
      7. Roman legion and attached civilian settlement as a factor of Romanisation and landscape changes: a case of Novae (northern Bulgaria) [in] Reading Landscape as A Factor in Creating Identity. International Conference, Jarosław, 22-24 June, 2012 (with P. Wroniecki), W. Bedyński, I. Povedàk (eds), Warszawa 2014, 49–61.
      8. Geofizični proučvanija i obhoždanija v okolnostite na Nove [in] AOR prez 2014 g., Sofia 2015, 409–410.
      9. Non-destructive survey in Novae (Lower Moesia) [in] Limes XXII. Proceedings of the 22nd International Congress of Roman Frontier Studies Ruse, Bulgaria, September 2012, L. Vagalinski, N. Sharankov [eds.], Sofia 2015, 881–888.
      10. Dionysus or Liber Pater? The Evidence of the Bacchic Cult at Novae (castra et canabae legionis ) and in its Hinterland [in] Ad fines imperii Romani. Studia Thaddaeo Sarnowski ab amicis, collegis discipulisque dedicata, A. Tomas [ed.], Warszawa 2015, 257–275.
      11. The Mithreum at Novae Revisited [in] Ad fines imperii Romani. Studia Thaddaeo Sarnowski ab amicis, collegis discipulisque dedicata, A. Tomas [ed.], Warszawa 2015, 227–247 (with M. Lemke)
      12. Female family members related to soldiers and officers of the legio I Italica. A case study [in] Colonization and Romanization in Moesia Inferior. Premises of A Contrastive Approach, L. Mihailescu-Bîrliba [ed.], Kaiserlautern 2015, 93–124.
      13. Tracing Civilian Settlement in the Surroundings of Novae (Lower Moesia). Sources, Investigations, Results [in] Romans and the Others in the Lower Danube Region in the First Century BC – Third Century AD. Proceedings of the International Colloquium Tulcea, 7-11 of October 2015, Cr.-G. Alexandrescu [ed.], Biblioteca Istro-Pontică. Seria Archeologie, 12, Cluj-Napoca 2016, 191–204.
      14. Mitreum do rimskija legionen lager v Novae [in] AOR prez 2015 g., Sofia 2016, 443–447.
      15. Arheologičeski proučvanija na ukrepitelnata sistema i sondaži v razšireneto na Nove [in] AOR prez 2016 g., Sofija 2017, 272–274.
      16. Pre-Roman Settlements in the Hinterland of Novae in Lower Moesia: a re-assessment of the displacements of the conquered tribes by the Romans [in] Romans in the Middle and Lower Danube Valley: Case Studies in Archaeology, Epigraphy, and History, first century BC – fifth century AD, E. de Sena, C. Timoc (eds), B.A.R. Int. Ser. 2882, 2018, 13–22.
      17. Civil settlement at Novae (Moesia inferior) [in] Limes XXIII. Proceedings of the 23rd International Congress of Roman Frontier Studies Ingolstadt, Germany, September 2015, C.S. Sommer, S. Matesić [eds.], Ingolstadt 2018, 748-755.
      18. Razkopki v razširenijeto na Nove (Nove II) i v iztočnata čast na canabae legionis [in] AOR prez 2017 g., Sofija 2018, 197–199.
      19. The canabae legionis in Lower Moesia. Some observations [in] L. Klenina (ed.), Sacrum et profanum, Novae. Studies and Materials, VI, Poznań 2018, 67–76.
      20. Razkopki v razširenijeto na Nove (Nove II) [in] AOR prez 2018 g., Sofija 2019, 237–239.
      21. Kłódka z wizerunkiem twarzy znaleziona w Novae [in] Donum Cordis. Księga dedykowana Jerzemu Kolendo, K. Jakubiak (ed.), Warszawa 2019, 374–391.

      Recenzje
      1. Rec. Michael Doneus, Christian Gugl, Nives Doneus, Die Canabae von Carnuntum eine Modellstudie der Erforschung römischer Lagervorstädte Von der Luftbildprospektion zur siedlungsarchäologischen Synthese, Der Römische Limes in Österreich, Heft 47, Wien 2013 (Archeologia 61, 2010 (2014)), 111–113.
      2. Rec. Tomasz Waliszewski, Elaion. Despre producția uleiului de măsline în Syro-Palestina romană și timpuriu bizantină… dar nu numai (Lucus. Acta Centri Lucusiensis 4A, 2016, Timişoara, 78–80.
      3. Rec. O perspectivă asupra Moesiei inferior prin prisma fundamentelor sale militare. Rec. Michał Duch, Economic Role of the Roman Army in the province of Lower Moesia (Moesia inferior), Acta Humanistica Gnesnensia, XVI, 5 maps, 4 figures, Gniezno 2017, 284 pp. (edition in Polish: Gospodarcza rola armii rzymskiej w prowincji Mezja Dolna (Moesia inferior), Studia Europaea Gnesnensia, XXIV, Poznań – Gniezno 2016, Lucus. Acta Centri Lucusiensis 5B, 2017, 105­­–108.
      4. Rec. Szilvia Biró, Die zivilen vici in Pannonien, Römisch-Germanisches Zentralmuseum, Monographien, 131, Meinz 2017, Bonner Jahrbücher 2018
      5. Rec. The Crimea and the Northern Black Sea Coast in Archaeological Research 1956-2013, M. Matera, R. Karasiewicz-Szczypiorski (eds.), Światowit Supplement Series C: Pontica et Caucasica, vol. I, Warszawa 2017, Lucus. Acta Centri Lucusiensis 6B, 2018, 82–87.

      Popularyzacja:
    17. Na straży granic rzymskiego cesarstwa (Guarding the Borders of the Roman Empire), in: Blisko i daleko. Księga Jubileuszowa Instytutu Archeologii UW, Warszawa 2009, 203-207.
    18. Novae, in: Wikipedia.en
    19. Novae. Trochę Rzymu w półocnej Bułgarii (z: T. Sarnowski), Z bliska i z daleka 1, 2011, 72-77.
    20. Armia rzymska i prostytucja - mit czy rzeczywistość?, Archeo UW 1, 2013, 41-53.

      W druku:
      • Novae - castra, canabae, vicus, 2013-2015. Preliminary report on the Excavations and Prospection Surveys of the University of Warsaw Archaeological Expedition, Archeologia 64, 2013 (with T. Sarnowski, L. Kovalevskaja, P. Zakrzewski, T. Dziurdzik, E. Jęczmienowski).
      • Tracing Civilian Settlement in the Surroundings of Novae (Lower Moesia). Sources, Investigations, Results, in: Conference Proceedings of the International Colloquium Troesmis - A changing landscape. Romans and the Others in the Lower Danube Region in the first century BC - third century AD, 7-11 October 2015, Tulcea
      • Civil settlement at Novae (Moesia inferior), in: Limes XXIII. Proceedings of the 23rd International Congress of Roman Frontier Studies Ingolstadt, Germany, September 2015, C.S. Sommer, S. Matesić (eds.), 2016.
      • Where are Pre-Roman Settlements in the Later Hinterland of the Legionary Fortress of Novae in Moesia? Once More on the Roman Displacements of the Conquered Tribes, in: Bridging the Danube. International Conference Proceedings, Timisoara, 2014
      • Mitreum do rimskija legionen lager v Novae, in: AOR prez 2015 g., Sofia 2016.
      • Coarse Ware and Local Table Ware, in: Novae. The Moesian Base of the Eighth Augustan Legion, ed. T. Sarnowski
      • Pottery Related to the Amphoras, Novae. The Moesian Base of the Eighth Augustan Legion, ed. T. Sarnowski.
      • The environment, Novae. The Moesian Base of the Eighth Augustan Legion, ed. T. Sarnowski.
      • Traces of pre-Roman occupation and problem of early Roman extramural settlement [in] Novae. The Moesian Base of the Eighth Augustan Legion, ed. T. Sarnowski

      21. Kontakt